Focus Wetenschap

Als jij internet gebruikt, wordt er data over jou verzameld door tech-bedrijven. Dat weten we intussen wel. Waar die data heen gaan of wat er mee gebeurt, weten we vaak niet. Wat moet je doen om je geheimen niet met de grote tech-bedrijven te delen? Hoe verspreid je zo min mogelijk data over jezelf? Moet je dan digitaal geheelonthouder worden? Hoe doe je dat in een digitaal tijdperk? En wat doet het met je?   Verslaggever Rick Uilenbroek spreekt met wetenschappers Ina Koning en Stefan van der Stigchel en ging zelf een week lang offline.   Presentatie: Petra Grijzen, redactie en montage: Rick Uilenbroek, eindredactie: Gerda Bosman

Hoeveel neanderthaler DNA heb jij? Waar komen je voorouders vandaan? En heb je kans om een ziekte als alzheimer te ontwikkelen? Dit valt allemaal af te lezen uit jouw DNA. Welke geheimen liggen er nog meer in onze lichamelijke data verscholen? En willen we die geheimen wel weten? Daar spreekt Petra Grijzen over met ethicus Eline Bunnik. Ze is universitair hoofddocent aan het Erasmus MC en ze zit in verschillende commissies waarbij ze adviseert over ethische dilemma’s.  Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl Presentatie: Petra Grijzen, redactie & techniek: Josta Bosma, montage: Steven Smit, eindredactie: Gerda Bosman

'Locatie onder observatie.' Deze dreigende sticker trof Nadia Bouras aan op de deur van haar huis. Een intimiderende actie van het anti-linkse platform Vizier op Links.   In deze aflevering hebben we het over doxing; een handeling waarbij identificerende informatie over iemand online wordt onthuld, zoals zijn of haar echte naam, woonadres, telefoonnummer of andere persoonlijke informatie. Doxing is een groeiend probleem, maar strafbaar is het niet.. Hoe dat zit, dat hoor je van Anna Berlee, hoogleraar Gegevensbescherming en Privacyrecht aan de Open Universiteit, Ot van Daalen, oud-directeur van Bits of Freedom en werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam en Nadia Bouras, historicus aan de Universiteit Leiden. Presentatie: Petra Grijzen, redactie, montage & techniek: Steven Smit, eindredactie: Gerda Bosman

Weet jij hoeveel datastukjes er van jou op het internet slingeren? En hoe groot jouw dataspoor is? Onze echte wereld raakt steeds meer verweven met de digitale wereld. Dit betekent dat er steeds meer data over ons wordt verzameld en dat wij zelf ook meer en meer data prijsgeven.  Wat zijn de gevaren van onze datahonger? Daarover gaat Petra Grijzen in gesprek met computerwetenschapper Bernard van Gastel. Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl Presentatie: Petra Grijzen, redactie, montage & techniek: Josta Bosma, eindredactie: Gerda Bosman

Heb je een smartphone? Dan maak je vast ook gebruik van alle handige toepassingen die de apps daarop bieden. Denk aan Siri, Google Maps en playlists afgestemd op jouw muzieksmaak. Jouw data leren die apps beter te werken. In deze aflevering van Atlas bekijken we wat data ons allemaal oplevert. Van afgestemde advertenties tot anti-spieksoftware.  Verslaggever Rick Uilenbroek spreekt met Sander Flight, Gerard Ritsema van Eck en Mona de Boer over slimme camera’s, data in de publieke ruimte en artificiële intelligentie.   Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl Presentatie: Petra Grijzen, Redactie en montage: Rick Uilenbroek Redactie en techniek: Josta Bosma, Eindredactie: Gerda Bosman

Iedereen heeft geheimen. Maar waarom hebben we ze? Zijn ze nuttig, of is het hebben van geheimen misschien wel ongezond? Psycholoog Andreas Wismeijer van de Tilburg University is gefascineerd door deze vragen. Hij onderzoekt de psychologie van geheimen. In deze aflevering vertelt hij waarom het goed is dat iedereen geheimen heeft. Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl. Presentatie: Petra Grijzen, redactie: Josta Bosma, montage & techniek: Steven Smit en Josta Bosma, eindredactie: Gerda Bosman

Wat als je geen recht hebt op je eigen privacy? Een geheim hebben onmogelijk wordt gemaakt? Bespied worden geen uitzondering is, maar bij het dagelijks leven hoort? In deze aflevering van Atlas blikken we terug op het leven in de DDR.  Verslaggever Steven Smit spreekt met Annett Hoogvliet en historici Karin Bijsterveld en Eleni Braat over controle, de Stasi en afgeluisterd worden door je eigen familie…  Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl. Presentatie: Petra Grijzen, redactie, montage & techniek: Steven Smit, eindredactie: Gerda Bosman

Een dansende Mick Jagger en flamenco muziek. Dat is het ultieme bewijs dat wij dieren zijn. Dat vindt evolutiebioloog Nico van Straalen. In de laatste aflevering van de serie ‘mens als dier’ beantwoordt hij de vragen die luisteraars ons stuurden. Zoals de vraag welke evolutie mensen nog door moeten maken. Misschien een nek die geschikt is voor een telefoon? De aankomende weken is Atlas op vakantie. Vanaf september duiken we in de volgende vraag: kun je nog geheimen hebben?  Presentatie: Petra Grijzen, redactie & montage: Josta Bosma, techniek: Ruben van Haften, eindredactie: Gerda Bosman 

Als wij dieren zijn, aten we vroeger dan ook als dieren? Oftewel: wat is ons oerdieet? Om die vraag te beantwoorden kijken we in deze aflevering naar eeuwenoude poep. Dit is de onderzoeksbron van archeoloog Merit Hondelink. Zij probeert hiermee erachter te komen wat mensen vroeger aten. Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl. Colofon Presentatie: Petra Grijzen, redactie, montage & techniek: Josta Bosma, eindredactie: Gerda Bosman Recept historische marsepein: Neemt schoon ghemaeckte soete Amandelen, wel cleijne tot Moes ghestooten, een halve ponds, een pot wit Suijckers cleijne ghestooten, Roosewaters soo veel nodich is, mengelt te samen tot een deech, rollet geheel plat, op Ostien soo groot in de ronde als ghij begeert, ende backtse voorts in een heeten Oven. Sommighe nemen tegens een pont Suijckers, vier oncen Amandelen, sommighe meer, sommighe min, naer dat elck blieft. Men macktse oock wel sonder Ostien, op dese maniere. Namelijc als het deech ghemeackt

Momenteel is een dier in het recht hetzelfde als bijvoorbeeld een tafel, wc-rol of autoradio. Een dier is een 'ding' zonder rechten. En dat terwijl wij mensen verwant zijn aan alle dieren, weten we sinds Darwin's evolutietheorie. Dus als we naast alle dieren staan en weten dat veel diersoorten bewust leven en vreugde en pijn kunnen ervaren: Moeten we die dieren dan ook rechten geven? En hoe zou dat dan gaan?  In deze aflevering spreken we verschillende wetenschappers voor een historisch, juridisch en filosofisch perspectief op het dierenrecht en bekijken we wat de impact ervan op ons zou zijn.   Heb je vragen of opmerkingen voor de redactie? Mail dan naar atlaspodcast@ntr.nl Colofon Presentatie: Petra Grijzen, verslag en montage: Rick Uilenbroek, techniek: Josta Bosma en Rick Uilenbroek, eindredactie: Gerda Bosman

Surprise, surprise: onze moderne Europese manier van met dieren omgaan is niet de enige. Hoe keek men in Europa pre-Darwin naar de dieren? Hoe zit dat met andere culturen? En wordt het niet eens tijd om vanuit het dier te gaan kijken naar deze kwestie? In deze aflevering rangschikken we perfectie met Aristoteles, maken we een excelsheet van alle soorten met Linnaeus, leren we van de zuid Afrikaanse Khoisan hoe het ook kan, en kijken we door de ogen van koeien naar de geschiedenis.  Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl. Colofon Presentatie: Petra Grijzen, verslag en montage: Tom Hofland, techniek: Tom Hofland en Josta Bosma, eindredactie: Gerda Bosman

Katten miauwen anders naar ons dan naar andere katten. En wist je dat guppies persoonlijkheden hebben? Dier-mens wetenschapper Maarten Reesink en gedragsbioloog Lysanne Snijders gaan op het NPO Podcast Event in gesprek met Petra Grijzen over de grenzen tussen mens en dier.  Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl Colofon Presentatie: Petra Grijzen, redactie en montage: Josta Bosma, eindredactie: Gerda Bosman

We zijn verwant met alle levende soorten op aarde, zo stelt Darwin’s evolutietheorie. Ook gaf hij met zijn theorie de aanzet om onszelf revolutionair anders te bekijken. Want hoeveel impact heeft de evolutietheorie op onze maatschappij en sociale omgang? In deze aflevering spreken we verschillende wetenschappers en filosofen om erachter te komen of we Darwin als excuus kunnen gebruiken om onze maatschappij uit te leggen. En wat heeft ABBA hiermee te maken?  Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl. Colofon Presentatie: Petra Grijzen, verslag en montage: Rick Uilenbroek, techniek: Rick Uilenbroek en Josta Bosma, eindredactie: Gerda Bosman

We zijn gek op dieren en kunnen er enorm veel liefde voor voelen. Maar ondanks die liefde willen we zo ook africhten, domineren en doden... Waarom voelen wij ons superieur aan het dier? En is dat terecht? Daarover gaat Petra Grijzen in gesprek met filosoof René ten Bos.  Wil je live zien hoe wij een podcast maken? Kom dan naar het NPO podcast event op 26 juni in Tivoli Vredenburg. Kijk op podcastevent.npo.nl  (https://podcastevent.npo.nl/) Wij zijn benieuwd naar wat je van onze podcast vindt. Zo kunnen we Atlas nog interessanter maken. Help je mee? Vul dan hier onze korte enquête (5 – 10 min) in: https://tinyurl.com/atlasntr  Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl.

Zijn mensen dieren? Op die vraag proberen we in de nieuwe reeks van Atlas het antwoord te vinden. In de eerste aflevering gaan we de verschillen en overeenkomsten tussen mens en dier observeren in de dierentuin. Harald Schmidt, hoofd Dier en Plant van Diergaarde Blijdorp neemt ons mee langs de olifanten en gieren. Met hoogleraar cognitieve psychologie Mariska Kret brengen we een bezoek aan onze naaste familie: de chimpansees in Burgers Zoo. Daar blijkt de dickpic evolutionair verklaarbaar. Wij zijn benieuwd naar wat je van onze podcast vindt. Zo kunnen we Atlas nog interessanter maken. Help je mee? Vul dan hier onze korte enquête (5 – 10 min) in: https://tinyurl.com/atlasntr  (https://tinyurl.com/atlasntr) Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl.

In de kerkbanken krijgt hij zijn beste inzichten. Theoreticus Carlo Beenakker ziet zijn natuurkundige ideeën als een geschenk van god. In gesprek met Petra Grijzen vertelt hij over de theorie achter de elementaire deeltjes.  Wij zijn benieuwd naar wat je van onze podcast vindt. Zo kunnen we Atlas nog interessanter maken. Help je mee? Vul dan hier (https://tinyurl.com/atlasntr) onze korte enquête (5 – 10 min) in: https://tinyurl.com/atlasntr (https://tinyurl.com/atlasntr)  Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl.

Leo Kouwenhoven haalde het wereldnieuws in 2012 met zijn onderzoek. Hij vond aanwijzingen voor het bestaan van het majorana-deeltje. En in 2018 kwam na jaren onderzoek eindelijk de bevestiging: het deeltje is écht gevonden.   Maar twee jaar later moest hij zijn veelbelovende artikel terugtrekken, vanwege fouten in het onderzoek. Zijn universiteit, de TU Delft, startte een onderzoek: was dit een fout die kan gebeuren? Of was er meer aan de hand? Dat onderzoek duurt inmiddels al twee jaar en al die tijd hield de hoofdrolspeler zijn mond. In deze aflevering doorbreekt Leo Kouwenhoven na twee jaar zijn zwijgen.  Presentatie: Petra Grijzen, techniek: Steven Smit  In Vrij Nederland verscheen ook een artikel met het verhaal van Leo Kouwenhoven, zie link (https://www.vn.nl/kouwenhoven-kwantumonderzoek/). Het geanonimiseerde rapport van het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI) is op 9 juni 2022 gepubliceerd en hier (https://lowi.nl/advies-2022-03-en-04/)te lezen.  Op de website van de TU Delft i

Een deeltje dat kan helpen om een kwantumcomputer te bouwen is het majorana-deeltje. In deze aflevering duiken we in de zoektocht naar dit mysterieuze deeltje. Aan de TU Delft werd onder leiding van Leo Kouwenhoven de afgelopen tien jaar stappen gezet naar het vinden van majorana’s. Er werd zelfs over een Nobelprijs gesproken. Totdat het twee  jaar geleden mis ging. Deze reconstructie is gemaakt door Gerda Bosman en Josta Bosma en is tot stand gekomen mede door gesprekken met Carlo Beenakker, Piet Brouwer, Gerard Janssen, Leo Kouwenhoven, Vincent Mourik en Stan van Pelt.   Presentatie: Tom Hofland, techniek: Steven Smit en Josta Bosma. Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl.

Een computer die zo snel kan rekenen, dat het ziektes uit de wereld kan helpen? De kwantumcomputer belooft het te doen. Op dit moment werken grote bedrijven als Google, Microsoft en IBM als een gek om als eerste een zo stabiel mogelijke kwantumcomputer te bouwen. Maar wat is kwantum eigenlijk? Hoe kun je daar computers mee bouwen? En waarom moeten we dat willen? En, hoe zat het nou met die verdwenen Italiaanse natuurkundige, Ettore Majorana? Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl.

In een tunnel van 27 kilometer lang, diep onder de grond in Zwitserland, wordt gejaagd op de allerkleinste deeltjes. Een van die jagers is deeltjesfysicus Ivo van Vulpen. Hij was onderdeel van het team dat tien jaar geleden een nieuw elementair deeltje ontdekte: het higgsdeeltje. Van Vulpen vertelt over hoe hij, met hulp van de deeltjesversneller van CERN, naar de bouwstenen van ons heelal speurt.  Heb je vragen of wil je reageren op de aflevering? Mail dan naar: atlaspodcast@ntr.nl