Cin News

Episode_04_Sajha_Pahal_2079-01-07

नेकपा माओवादी केन्द्रमा आवद्ध हुनुभएका सिन्धुलीका बिरु लामा यसपटक कमलामाई नगरपालिका वडा नम्बर ८ को वडा अध्यक्ष पदको उम्मेद्वार बन्ने तयारी गर्दै हुनुहुन्छ । उहाँलाई पार्टीले टिकट दिने कुरामा शङ्का छैन । तर खर्चको विषयमा भने चिन्ता छ । ‘विपक्षी उम्मेद्वारले पाँच लाख रुपैयाँ लिएर चुनावी मैदानमा आउँछ भने मैले पनि त्यही हाराहारीमा खर्च गर्नुपर्छ । योचाहिँ गलत हो ।’ तामाङले भन्नुभयो । अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई शारीरिक हिसाबले प्रचारप्रसारदेखि अरु व्यवस्थापनका काममा तुलनात्मक रूपमा समस्या हुन्छ । पार्टीले टिकट दिने विषयमै अर्को तनाव त्यसमा पनि आर्थिक भार थपिँदा झनै समस्या हुने अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको भनाइ छ । जोहना प्रसाद थारु बाँकेको कोहलपुर नगरपालिका वडा नम्बर १२ बाट वडा सदस्य पदका लागि नेकपा एमालेको तर्फबाट सिफारिसमा पर्नुभएको छ । निर्वाचनमा विजयी भए आफूले गर्ने कामबारे उहाँले योजना पनि बनाइसक्नुभएको छ । अपाङ्गता भएका व्यक्ति स्वयं अघि बढिरहेका छन् भने उनीहरूलाई धेरै सङ्ख्यामा जिताउने गरी राजनीतिक दल अन्तगर्तको भ्रातृ सङ्गठनहरूले पनि दवाव दिइरहेका छन् । नेकपा एमालेको भ्रातृ सङ्गठन राष्ट्रिय अपाङ्गता सङ्गठन नेप

देशमा वार्षिक करिब ८४ हजार मेट्रिक टन स्याउ खपत हुन्छ । नेपालमा उत्पादित स्याउले बजार पाउँदैन, तर चीन, भारत, अमेरिका र इन्डोनेसिया लगायत देशबाट वार्षिक अर्बौँको स्याउ भित्रिन्छ । चालु आर्थिक वर्षको आठ महिनामा मात्रै पाँच अर्ब सात करोडको स्याउ आयात भएको छ । धानमा आत्मनिर्भर बन्ने सरकारी लक्ष्य छ, तर चालु अर्थिक वर्षमा मात्रै १५ अर्बको धान र २२ अर्ब ७५ करोडको चामल भित्रिएको छ । नेपालमा फलेका तरकारी र फलफूले बजार नपाउँदा वार्षिक खर्बौँको विदेशमा फलेका तरकारी नेपाल ल्याउने अवस्था रहेको केन्द्रीय फलफूल तरकारी थोक बजार व्यावसायी सङ्घका अध्यक्ष राजन न्यौपाने बताउनुभयो । अत्यावश्यक र आवश्यक मात्रै होइन, विलासी सामग्रीका आयत पनि उत्तिकै बढिररहेको छ । गरगहना, बनिबनाउ खालका लुगाफाटो, तयारी खाना, सजावटका सामग्री, सवारीसाधनका पाटपुर्जादेखि सुनचादीसम्मको आयत बढ्दा नेपाली रकम बाहिरिरहेको छ । पछिल्लो ८ महिनामा सवारी साधन र यससम्बन्धी पाटपूर्जा आयातमा मात्रै झण्डै ७६ अर्व रुपैयाँ बाहिरिएको छ । जुन अघिल्लो आर्थिक वर्षको तुलनामा २१ प्रतिशतले बढी हो ।

दाङ । घोराही उपमहानगरपालिका वडा नम्बर ८ स्यानी गाउँका ५४ वर्षका यमबहादुर चौधरी र उहाँका श्रीमती शोभा चौधरीले गरेको सूर्यमुखी फूलको खेती गाउँ चिनाउने आधार बनेको छ । यो दम्पतीले ७ कठ्ठा जमिनमा गरेको सूर्यमुखी फूल खेती हेर्न आउनेहरू अहिले बढिरहेका छन् । दाङका एन्जिला पुरीले चौधरी दम्पतीको सूर्यमुखीको खेतीको चर्चा सुनेका कारण आफू स्यानी गाउँमा आएको बताउनुभयो । ‘शान्त वातावरणमा फ्रेस हुन पनि पाइने अनि केही प्रेरणा पनि मिल्ने भएर यहाँ आएको हुँ ।’ उहाँले भन्नुभयो, ‘दुईचार फोटो खिचेर र टिकटक बनाएर फर्किँदै छु ।’ घोराही १० नारायनपुरबाट दक्षिणतर्फ लागेपछि पुगिने वडा नम्बर ८ को स्यानी गाउँ सूर्यमुखी फूलका कारण टाढैबाट चिनिन्छ । 

काभ्रे । कोभिड १९ को महामारीका बेला रोशीका गाउँगाउँमा सङ्क्रमित भेटिनेक्रम बढ्दै थियो । कसैको स्वास्थ्य अवस्था गम्भीर,ज्यान जोगाउनुपर्ने त कसैलाई जाँचेर कोरोना भए नभएको पुष्टि गराउनुपर्ने । रोकथामका लागि सरकारले पटकपटक जारी गर्ने निषेधाज्ञाका कारण सार्वजनिक सवारी साधन चल्थेनन् । कोरोनाको उपचारका लागि मात्रै होइन, गर्भवती, सुत्केरीको उपचार तथा जाँचका लागि मुस्किल भइरहेको थियो । यस्तो अवस्थामा प्रदेश ३०१००२ ज ५१०२ र ५१०३ नम्बरका एम्बुलेन्स रोशी गाउँपालिकामा पुग्दा जतिसुकै गाह्रो भए पनि बाँच्न र बचाउन सकिने आशा जोकोहीलाई हुन्थ्यो । २०७६ सालको फागुनबाट सञ्चालनमा आएका दुवै एम्बुलेन्स खरिदमा भने रोशी गाउँपालिकाका उपाध्यक्ष लक्ष्मी बर्तौलाको मुख्य भूमिका छ ।

कोरोना महामारीका कारण रोकिएको मेलामहोत्सव २ वर्षपछि सुरू हुन थालेको छ । यसबाट कलाकारहरूले काम पाउन थालेका छन्, मेला महोत्सब आयोजना गर्नेहरूको आम्दानी बढेको छ भने दर्शक, स्रोताहरूले आफ्ना मनपरेका कलाकारमार्फत गीत सुनेर मनोरञ्जन लिन पाएका छन् ।  काठमाडौँ । पछिल्लो समयकी व्यस्त गायिका रचना रिमाल हिजोआज स्टुडियोमा मात्रै होइन, मेलामहोत्सवका मञ्चमा पनि देखिन थाल्नु भएको छ ।  गीत गाउनको लागि दिनदिनै अलगअलग जिल्लाबाट निम्तो आइरहन्छ ।  कहिलेकाँही त एकै दिन दुई स्थानमा पुगेर गाएको अनुभव पनि उहाँसँग छ ।  अस्ति १५ औँ सुदूरपश्चिम महोत्सवमा गाउन पुग्नु भएका रिमाल हिजो गण्डकी प्रदेशको दमौलीमा आठौं तनहुँ महोत्सवमा पुग्नुभयो ।   रिमालको योजना केही दिनमा प्रदेश १ मा आयोजना हुने महोत्सबमा पुग्ने तालिका छ । 

साझा खबर २०७८ चैत्र २ गते बिहान ६ बजे

साझा खबर २०७८ चैत्र २ गते साँझ ७ः३० बजे

साझा खबर २०७८ चैत्र १ गते विहान ६ बजे

तिला गाउँपालिकाको केन्द्रबाट कर्णाली राजमार्गलाई तल छोडेर १ घण्टा उकालो हिँडेपछि पुगिन्छ, जुम्लाको लर्मी गाउँ । भिरालो जमिन, खैरो माटो । बोटबिरुवा त्यति देखिँदैन । अग्लाअग्ला भीरको बीचमा छ, तिला गाउँपालिका वडानम्बर २ को लर्मी गाउँ । ‘माथि लेकलेकमा पानी भइदिए कति राम्रो हुने थियो । त्यहाँबाट ट्याङ्की बनाएर पनि ल्याउन सजिलो हुन्थ्यो ।’ स्थानीयबासी पानीको जोह गर्न सकिने कल्पना यही गाउँमा बसेर गर्छन् । पाखोबारीमा उत्पादन राम्रो हुँदैन । वर्षभरि काम गर्‍यो । खान पुग्थ्यो ३ महिना । भूगोलका हिसाबले विकटमा रहेको यो गाउँ उत्पादनका हिसाबले पनि पछि परेको थियो । गहुँ, जौँ, मकै, कोदो, सिमी, फापर लगायतका बाली लगाए पनि अपेक्षा गरेअनुसारको उत्पादन हुँदैन । तर गाउँमा पाँच वर्ष अगाडि दामा रावतले व्यावसायीक रूपमा थालेको भेडा पालन व्यवसाय अहिले गाउँकै आम्दानीको आधार बनेको छ । लर्मी गाउँमा ८० घर परिवारको बसोबास छ । जहाँ करिब पाँच सय नागरिक छन् । गाउँका ५० घरपरिवारले भेडा पालेका छन् । हिउँदको यो समयमा गाउँका मानिसहरू ५ महिना अघि काटेको भेडाको उनबाट राडीपाखी बुन्न व्यस्त छन् । घरघरमा भेडाको उनबाट कपडा बुन्ने चान (तान) बनाइएको छ ।

बैतडीको पाटन नगरपालिकाका भवानी दत्त अवस्थीले जीवनको आधा समय चिठी आदनप्रदान गरेरै आफन्तसँगको सूचना लिनेदिने गर्नुभयो । रोजागारीका लागि भारत रहेका आफ्ना आफन्तलाई कैयौँ पटक पत्र लेख्नुभयो भने भारतबाट नेपालमा रहेका परिवारलाई पनि चिठी पठाउनुभयो । ‘एउटा चिठी भारत पुग्न एकडेढ महिना लाग्थ्यो । जवाफ आउन पनि उति नै समय लाग्थ्यो । भवानीदत्तले उतिबेलाको अनुभव सुनाउँदै भन्नुभयो, ‘अब त सबैको हातमा मोबाइल छ । तत्कालै दोहोरो कुराकानी हुन्छ । त्यही भएर पनि हुलाक नगएको धेरै वर्ष भयो ।’ कुनै समयको सूचना आदानप्रदान र सञ्चारको निर्विकल्प माध्यम हुलाक, हिजोआज भने कामविहीन भएको छ । रामेछापको लिखु तामाकोशी गाउँपालिका वडा नम्बर ४ का श्रीराज महतको हुलाक अनुभव आज पनि ताजै छ । ‘चिठी लेख्यो, हुलाकमा लग्यो । जवाफको पर्खाइमा महिनौ कुर्नुपर्ने अवस्था थियो ।’ महत भन्नुहुन्छ, ‘अब त हुलाकको आवश्यकता पनि देख्दिन । मोबाईल फोनसहित इमेल, इन्टरनेट लगायत प्रविधिको विकास नहुँदा कुनै समयको अति आवश्यक मानिएको हुलाक सेवा पछिल्लो केही दशकयता उपयोगविहीन जस्तै छ ।’ हिजोआज हुलाकमार्फत चिठी पठाउनेहरू घटेका कारण हुलाकमा खटिने कर्मचारीको काम छैन, तर काम कम नभ

पूर्वपश्चिम राजमार्गअन्तर्गत बाराको १४ किलो भन्ने स्थानबाट झण्डै चार किलोमिटर दक्षिणतर्फ कच्ची बाटोको यात्रा गरेपछि ‘टाँगियाबस्ती’ पुगिन्छ । चारकोसे झाडीको मध्ये भागमा रहेको टाँगियाबस्ती पुग्दा लाग्छ, बस्तीमा सरकार पुगेको छैन । पछिल्लो गणनाको तथ्याङ्क नभए पनि बस्तीमा झण्डै दुई हजार घरधुरी रहेको अनुमान स्थानीयबासीको छ ।तर यहाँका नागरिक हालसम्म पनि राज्यबाट पाउनुपर्ने न्यूनतम सेवासुविधाबाट वञ्चित भएका छन् । जङ्गलबीचको बस्तीमा ३० वर्षभन्दा धेरै समय विताएका उनीहरूले शिक्षा, स्वास्थ्य, खानेपानी, बिजुली, सडक, सिँचाइ लगायतका सुविधा पाउन सकेका छैनन् । आजको युगमा अपरिहार्य बनेको सञ्चारसमेत उनीहरूको पहुँच छैन । फोन गर्न उनीहरूलाई रुख या घरको धुरी चढ्नुपर्ने बाध्यता छ ।

पाल्पा सदरमुकाम तानसेनबाट २७ किलोमिटर पश्चिममा पर्छ, ‘अमलाबास’ गाउँ । यो गाउँमा ४० घरपरिवार बस्छन् । स्थानीय यमलाल कोइरालाले ४० वर्षअघि सुरु गरेको सुन्तला खेती अहिले यो गाउँको मुख्य आम्दानीको स्रोत बनेको छ । हिजो मकै र भटमास लगाइन्थ्यो । अरु कुनै पनि जातको बाली हुँदैनथियो । अहिले यो डाँडा ‘सुन्तलाबास’ बनेको छ । सबैले सुन्तला लगाएका छन् । यस्तो पहेँलपुर भएको बेलामा देखेर यमलाललाई निकै खुसी लाग्छ । सुन्तला खेती, गाउँको आम्दानीको स्रोत मात्रै होइन परिचय पनि हो । ‘अमलाबास’ लाई अहिले ‘सुन्तलाबास’ को नामले पनि चिन्न थालिएको छ । गाउँका सबैको बारीमा सुन्तला बगान छ । करिब १२ सय रोपनी क्षेत्रफलमा सुन्तला खेती भइरहेको छ । जहाँबाट प्रत्येक वर्ष ११ हजार क्विन्टल सुन्तला उत्पादन हुन्छ भने सुन्तला विक्री गरेर मात्रै गाउँमा वार्षिक २ करोडभन्दा धेरै रकम भित्रिने गरेको  छ । सुन्तला खेती गाउँको समृद्धी र पर्यटन विस्तारको आधार बन्दै गएको छ । युवाहरू मेहनेतका कारण गाउँको मुहार फेरिएकोमा पाका पुस्ताका जति दङ्ग छन् ।

साझा खबर २०७८ फागुन ७ गते साँझ ७ः३० बजे

साझा खबर २०७८ फागुन ६ गते साँझ ७ः३० बजे

२२ वर्षअघि छविराज ओझाले निर्माण गरेको चलचित्र ‘हिरो’, रेखा थापाका लागि नेपाली चलचित्र यात्राको सुरुवाती विन्दु थियो । त्यसता बनेका सबैजसो रेखाले अभिनय गरेका चलचित्र हेर्दा प्रेमिका वा कम्जोरभन्दा पनि विद्रोही पात्रको रूपमा धेरै देख्न सकिन्छ । नेपाली चलचित्रमा कलाकार करिस्मा मानन्धरपछि सबैभन्दा धेरै सक्रिय मानिने रेखा थापालाई अभिनयको जग बसाउन निर्देशक नरेश पौडेल, निर्माता छबिराज ओझाको भूमिका महत्वपूणर् मानिन्छ । निर्माता, निर्देशकले पनि समाज रुपान्तरणको सन्देश पुर्‍याउने भूमिकामा उहाँलाई केन्द्रीत गर्दै गए । ‘वरमाला’, ‘सहारा’, ‘मेरो एउटा साथी छ’ लगायत २ सयभन्दा धेरै चलचित्रमा अभिनय गर्दा मुख्य भूमिमा रेखा थाा धेरै देखिनुभयो । आफैँले निर्देशन गरेको चलचित्रमा घनायक’ को रूपमा पनि रेखा स्थापित भएको पाइन्छ । ‘काली’, ‘हिम्मतवाली’, ‘रामप्यारी’, ‘मालिका’ नायिका रेखा थापाले आफ्नै संलग्नतामा निर्माण गरेका चलचित्र हुन् । समाजमा सकारात्मक सन्देश दिने खालका चलचित्रको असर दर्शकमा लामो समयसम्म रहने उहाँको अनुभव छ । ‘दिदीबहिनी, दाजुभाइ वा बुवाआमाहरूसँग बेलाबखत अन्तरक्रिया, भेटघाट हुँदा उहाँहरूले मेरो छोरी वा बालबालिका पनि तपा

आज माघ १६ अर्थात, सहिद दिवस । राणा शासनविरुद्ध र प्रजातन्त्रको पक्षमा आवाज उठाएकै कारण मृत्युदण्ड दिईएका ४ सहिदको सम्झनामा दिवस मनाउने गरिएको छ । देशको व्यवस्था फेरिदै जाँदा सहिदको सूची पनि लम्बिदै गएको छ । प्रजातन्त्र प्राप्तीका लागि सहिद बनेका परिवारका सदस्य भने सहिदको उचित सम्मान र सम्झना नभएको गुनासो गर्छन् । सहिद धर्मभक्त माथेमाका नाती विनयकुमार माथेमाले जथाभावी सहिद घोषणाले वास्तविक सहिदको अपमान भएको बताउनुहुन्छ । प्रजातन्त्रको स्थापना र राणा शासन अन्त्यका लागि आवाज उठाएका धर्मभक्त माथेमा, गङ्गालाल श्रेष्ठ, दशरथ चन्द, र शुक्रराज शास्त्रीलाई वि.सं. १९९७ सालमा राणाशासकले मृत्युदण्ड दिए ।

३ वर्षअघि सीआईएनसँगको कुराकानीमा भनिए जस्तो हुन्थ्यो, भने हिजोआज राजेश हमालले निर्देशन गरेको चलचित्रको बारेमा बहस भइरहेको हुन्थ्यो । तर कोरोना महामारीका कारण चलचित्र निर्माण, निर्देशन गर्ने हमालको योजना अघि बढ्न सकेन । ‘मेरो उद्देश्य समाजमा विभिन्न स्वाद भएका मानिस र बहुसङ्ख्यक नागरिकको प्रतिनिधित्व गर्दै चलचित्र बनाउँछु भन्ने सोचेको थिएँ । कोरोनाले अझैँ त्यसमा हात हाल्न सकेको छैन ।’ हमालले भन्नुभयो । तर पनि उहाँको सक्रियता भने यति छ कि बिहान सबेरैदेखि साँझ अबेरसम्म व्यस्त । केही चलिचत्रमा अनुबन्ध भए पनि विभिन्न विषयका गीतको भिडियोमा धेरै काम गर्नुपरेको उहाँ सुनाउनुहुन्छ । बितेको २ वर्षमा २ दर्जनभन्दा बढी गीतमा काम गर्दा हमाललाई लाग्न थाल्यो कि मौका पाए अब गीत पनि गाउनुपर्छ । पेसागत हिसाबले आफू कलाकार नै भए पनि गीत गाउने शोख भएको उल्लेख गर्दै हमालले साथीभाइले उत्साह थपेका कारण गीत गाउन थालेको बताउनुभयो । निर्माता, निर्देशक, सङ्गीतकार तथा गायकहरूसँग शोखका रुपमा मात्र गाउने चाहाना राखे पनि हिजोआज पालैपालो नयाँ गीत गाउनुपर्ने अवस्था आइलागेको छ । केही दिन अघि २ घण्टा लगाएर काठमाडौँको एउटा रेकर्डिङ स्टुडियोमा उहाँ

कालिकोटको महावै गाउँपालिकाले बितेको साढे ४ वर्षमा ३ महिनामात्रै प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत पायो । त्यसयता प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतसहित गाउँपालिकाको सबै पद निमित्तको भरमा चलिरहेको छ । पालिकामा भएको एकजना सहलेखापालले २ वटा पालिकाको लेखा शाखा चलाइरहनु परेको छ । “बडो कष्टसाथ ५ वर्ष बिताइयो । कर्मचारी अभावले धेरै काम गर्न सकिएन ।” पालिका उपाध्यक्ष मनराज शाहीले भन्नुभयो । सुदूरपश्चिम प्रदेशमा २ जना सचिवसहित कुल दरबन्दीको ४० प्रतिशत पद रिक्त छ । एक वर्षअघि स्थापना भएको प्रदेश लोकसेवा आयोगले पदपूर्तिको काम अघि बढाउन सकेको छैन । सुदूरपश्चिम प्रदेश मुख्यमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद् कार्यालयका प्रवक्ता नवराज ओझाले ऐन नबन्दा प्रदेशमा थपिएका मन्त्रालयका लागि नयाँ पद सिर्जना गर्नसमेत नपाएको बताउनुभयो । बागमती प्रदेश सरकार र मातहतका निकायमा पनि ४० प्रतिशत र देशभर ३५ हजारभन्दा बढी कर्मचारीको अभाव छ । यसको मुख्य कारण हो, सङ्घीय निजामती सेवा ऐनको अभाव ।

महोत्तरी गौशालाका तनुक लाल महतोको पुख्र्यौली पेशा उखु खेती हो । तर, अब विस्तारै उहाँ उखु खेतीको विकल्प खोज्न थाल्नुभएको छ । उहाँ भन्नुहुन्छ, ‘यो वर्ष ५० प्रतिशतले उखु उत्पादन घटेको छ । पहिला पहिला १० विगहा जतिमा खेती गर्थे । तर, समयमै पैसा नपाएपछि उखु खेती गर्ने क्षेत्रफल घटाउन थालेको हुँ । त्यसमाथि लगाएको उखुमा यो वर्ष असार/साउनताका नै किरा लाग्यो । झन् उत्पादन घटेर गएको छ ।’ हरेक वर्ष ३ देखि ४ विगाह क्षेत्रफलमा उखु खेती गर्दै आउनुभएका नवलपरासीका गोपाल यादवले पनि यस वर्ष कम मात्रै क्षेत्रफलमा उखु खेती गर्नुभयो । उखु पनि कम उत्पादन भएको छ । ७/८ विगहा क्षेत्रफलमा उखु खेर्ती गर्दै आउनुभएका यादवले यो वर्ष ३ विगहा क्षेत्रफलमा मात्रै उखु खेती गर्नुभएको छ । सरकारले उखु किसानको समस्या सम्बोधन गर्न नसक्ने, लागत अनुसारको समर्थन मूल्य नतोक्ने अनि चीनि मिलले पनि समयमै भुक्तानि नगरिदिँदा उखु खेती गर्न कम गरेको उहाँको भनाइ छ । यादव भन्नुहुन्छ, ‘उखु खेती गर्ने किसानको पीडा बुझेर सरकारले मूल्य तोक्दैन । जसका कारण समस्या छ भने नगदेबाली भनिएको उखु सँधै ऋणमै जाने गरेको छ । त्यसकारण अब उखु खेतीको विकल्प सोच्दैछु । उखुको सट्टा म